Kertenkele bakımında en yaygın ve ciddi sağlık sorunlarının başında vitamin eksikliği gelir. Özellikle evde beslenen sürüngenlerde, doğal yaşam koşullarındaki besin çeşitliliği ve güneş ışığı eksikliği nedeniyle vitamin yetersizlikleri sıkça görülür. Bu rehberde, kertenkelelerde görülen vitamin eksikliklerini, belirtilerini, tedavi yöntemlerini ve önleme stratejilerini detaylı olarak ele alacağız.

Kertenkelelerde En Yaygın Vitamin Eksiklikleri

Sürüngenlerde vitamin eksiklikleri, genellikle yanlış beslenme ve yetersiz çevresel koşullardan kaynaklanır. Kertenkelelerde en sık karşılaşılan vitamin eksiklikleri şunlardır:

1. D3 Vitamini (Kolekalsiferol) Eksikliği

D3 vitamini, kertenkelelerin kemik sağlığı için kritik öneme sahip olan en önemli vitamindir. Doğada kertenkeler, güneş ışığındaki UVB (Ultraviyole B) ışınlarından D3 vitamini sentezlerler.

D3 Vitamini Neden Önemlidir?

• Kalsiyum ve fosfor emilimini düzenler
• Kemik mineralizasyonunu sağlar
• Kas fonksiyonlarını destekler
• Bağışıklık sistemini güçlendirir

Eksikliğin Nedenleri:

• Yetersiz UVB ışık maruziyeti
• UVB lambalarının düzenli değiştirilmemesi (6-12 ayda bir değiştirilmeli)
• UVB lambasının çok uzak mesafeden kullanılması (ideal mesafe 30-40 cm)
• Cam veya plastik bariyerlerin UVB ışınlarını engellemesi

2. Kalsiyum Eksikliği

Kalsiyum, kemik yapısının temel bileşenidir. D3 vitamini olmadan kalsiyum emilemez, bu yüzden bu iki besin maddesi birlikte değerlendirilmelidir.

Kalsiyum Eksikliği Nedenleri:

• Yetersiz kalsiyum içerikli yiyecekler
• Fosfor oranının yüksek olması (ideal kalsiyum:fosfor oranı 2:1)
• D3 vitamini eksikliği nedeniyle emilim bozukluğu
• Yanlış besin seçimi (sadece marul gibi kalsiyum değeri düşük sebzeler)

3. A Vitamini (Retinol) Eksikliği

A vitamini, göz sağlığı, cilt sağlığı, bağışıklık sistemi ve hücre yenilenmesi için gereklidir.

A Vitamini Eksikliği Belirtileri:

• Göz sorunları (şişme, akıntı, gözün açılamaması)
• Gözlerin soluk veya çökük görünmesi
• Göz kapaklarında şişlik
• Cilt problemleri (pullanma, kuruluk)
• Solunum yolu enfeksiyonları
• İştah kaybı
• Büyüme geriliği

A vitamini eksikliği, özellikle su kaplumbağalarında ve iguana türlerinde sık görülür.

4. B Vitamini Kompleksi Eksikliği

B vitaminleri (B1, B2, B6, B12), enerji metabolizması, sinir sistemi sağlığı ve hücresel fonksiyonlar için önemlidir.

Belirtileri:

• Halsizlik ve uyuşukluk
• Koordinasyon bozukluğu
• Titreme ve kas spazmları
• İştahsızlık
• Nörolojik problemler

5. E Vitamini Eksikliği

E vitamini, antioksidan özelliğiyle hücreleri korur ve bağışıklık sistemini destekler.

Belirtileri:

• Kas zayıflığı
• Hareket güçlüğü
• Yağ dokusunda sertleşme (steatit)
• Bağışıklık sistemi zayıflığı

Metabolik Kemik Hastalığı (MBD): Kritik Bir Tehdit

Metabolik Kemik Hastalığı (MBD), kertenkelelerde D3 vitamini ve kalsiyum eksikliğinin en ciddi sonucudur. Bu hastalık, kemiklerin zayıflaması, yumuşaması ve deformasyonu ile karakterizedir.

MBD'nin Nedenleri

1. Kalsiyum-Fosfor Dengesizliği: Fosforu yüksek, kalsiyumu düşük besinlerle beslenme
2. D3 Vitamini Eksikliği: Yetersiz UVB ışık maruziyeti
3. Yanlış Beslenme: Dengesiz ve çeşitlilik içermeyen diyet
4. Genetik Yatkınlık: Bazı türlerde daha sık görülür

MBD Belirtileri

Erken Evre Belirtileri:

• Hareketlerde yavaşlama
• İştahta azalma
• Halsizlik
• Zayıf görünüm

İleri Evre Belirtileri:

Kemiklerde Yumuşama ve Deformasyon:

• Çene kemiklerinde yumuşama (lastiksi çene)
• Alt ve üst çenenin kapanamaması
• Bacaklarda eğrilme ve bükülme
• Omurgada şekil bozuklukları (kifoz/lordoz)
• Kuyruğun düzensiz büyümesi

Kas ve Hareket Problemleri:

• Kas gücünde ciddi azalma
• Kasılmalar ve titreme
• Yürüme ve tırmanma güçlüğü
• Bacakların çökmesi veya sürüklenmesi
• Koordinasyon kaybı

Kabuk ve İskelet Deformasyonları:

• Kabuğun yumuşaması (kaplumbağalarda)
• Kabukta çukurlaşma veya deformasyon
• Kemiklerin kolayca kırılması

Diğer Belirtiler:

• İstem dışı kas titremeleri (tremorlar)
• Nörolojik belirtiler (felçler, koma)
• Kalsiyum düşüklüğüne bağlı nöbetler
• Solunum güçlüğü
• Ölüm (tedavi edilmezse)

MBD Risk Grupları

• Yavru ve genç kertenkeler: Hızlı büyüme döneminde oldukları için daha fazla kalsiyum ve D3 vitamine ihtiyaçları var
• Hamile dişiler: Yumurta üretimi için ekstra kalsiyum gerekir
• Kapalı ortamda beslenen sürüngenler: Doğal güneş ışığından yoksun olanlar
• Dengesiz beslenen bireyler: Sadece marul, meyve gibi düşük besin değerli yiyeceklerle beslenenler

Vitamin Eksikliğinin Genel Belirtileri

Kertenkelelerde vitamin eksikliğinin ortak belirtileri şunlardır:

Fiziksel Belirtiler

• İştah Kaybı: Yem reddi, beslenme isteğinde azalma
• Kilo Kaybı: Belirgin zayıflama, kemik çıkıntıları
• Halsizlik ve Uyuşukluk: Hareketsizlik, gün boyu uyuma
• Cilt Problemleri: Kuruluk, pullanma, renk solması, cilt lezyonları
• Deri Değiştirme Sorunları: Derininin çıkmaması, yamalar halinde kalması
• Solgun veya Mat Görünüm: Renklerin canlılığını kaybetmesi

Davranışsal Belirtiler

• Saklanma Eğilimi: Sürekli gizli yerlerde durma
• Hareket İsteksizliği: Tırmanma, yürüme gibi aktivitelerden kaçınma
• Saldırganlık veya Pasiflik: Davranış değişiklikleri
• Güneşlenme Süresinde Değişiklik: Normalden az veya çok güneşlenme isteği

Üreme ve Gelişim Sorunları

• Büyüme Geriliği: Yaşıtlarına göre küçük kalma
• Üreme Problemleri: Yumurtalama güçlüğü, düşük fertilite
• Yumurta Bağlama (Egg Binding): Dişilerde yumurtaların takılması

Kertenkelelerde Vitamin Eksikliğinin Nedenleri

1. Yetersiz ve Dengesiz Beslenme

• Tek Tip Besin: Sadece marul, sadece böcek gibi tek çeşit yemle beslenme
• Düşük Kaliteli Yemler: Besin değeri düşük gıdalar
• Yanlış Besin Seçimi: Türe uygun olmayan yiyecekler
• Çeşitlilik Eksikliği: Farklı vitamin ve mineral kaynaklarının olmaması

2. Çevresel Koşullar

UVB Işık Eksikliği:

• UVB lambası kullanılmaması
• Eski ve etkisiz hale gelmiş UVB lambaları
• Yanlış mesafe ve pozisyon
• Günlük 10-12 saat yerine daha az süre

Sıcaklık Problemleri:

• Yetersiz ısı gradyanı
• Çok soğuk veya çok sıcak ortam
• Gece-gündüz sıcaklık farkının olmaması

3. Stres Faktörleri

• Aşırı taşıma ve manipülasyon
• Uygun olmayan terraryum arkadaşları
• Gürültü ve titreşim
• Yetersiz saklama alanı

4. Hastalıklar ve Parazitler

• Sindirim sistemi hastalıkları (emilim bozukluğu)
• Parazit enfestasyonları (besin emilimini engelleyen)
• Karaciğer ve böbrek hastalıkları

Tanı ve Teşhis

Kertenkelelerde vitamin eksikliğinin teşhisi veteriner muayenesi gerektirir:

Veteriner Muayenesi

• Fiziksel Muayene: Vücut kondüsyonu, kas ve kemik yapısı değerlendirmesi
• Radyoloji: Kemik yoğunluğu ve deformasyonların tespiti (röntgen)
• Kan Testleri: Kalsiyum, fosfor, D vitamini düzeylerinin ölçümü
• Bakım Koşulları Değerlendirmesi: Terraryum, ışık, sıcaklık, beslenme alışkanlıkları

Ön Tanı İçin Değerlendirme Soruları

1. UVB lambası var mı ve ne zaman değiştirildi?
2. Kertenkele günde kaç saat UVB ışığa maruz kalıyor?
3. Beslenme programı nedir? (günlük, iki günde bir, vs.)
4. Ne tür yiyecekler veriliyor?
5. Kalsiyum ve vitamin takviyeleri kullanılıyor mu?
6. Terraryum sıcaklık ve nem değerleri uygun mu?

Tedavi Yöntemleri

MBD ve vitamin eksikliği tedavisi, hastalığın şiddetine bağlı olarak değişir ve mutlaka veteriner kontrolünde yapılmalıdır.

Veteriner Müdahaleleri

Akut Durumlar İçin:

• Kalsiyum İnjeksiyonları: İntramusküler veya subkutan kalsiyum glukonat
• D3 Vitamini Enjeksiyonları: Düzenli aralıklarla uygulanır
• İnfüzyon Tedavisi: Dehidratasyon varsa sıvı tedavisi
• Ağrı Yönetimi: Gerekirse ağrı kesici ilaçlar

Uzun Vadeli Tedavi:

• Düzenli veteriner kontrolleri (2-4 haftada bir)
• Radyolojik takip (kemik iyileşmesinin izlenmesi)
• Kan testleriyle mineral düzeylerinin monitörizasyonu

Evde Uygulanan Destekleyici Tedavi

UVB Aydınlatma:

• Kaliteli UVB lambası kullanımı (%5-10 UVB oranı)
• Günlük 10-12 saat UVB maruziyeti
• Lambanın 30-40 cm mesafede olması
• 6-12 ayda bir lamba değişimi
• Cam veya plastik bariyerlerin kaldırılması

Beslenme Düzenlemesi:

• Kalsiyum bakımından zengin besinler (koyu yeşil yapraklı sebzeler)
• Kalsiyum tozu takviyesi (böceklere pudralanarak)
• D3 vitamini içeren multivitamin takviyeleri
• Fosforu düşük besinler tercih edilmesi

Çevresel Koşulların İyileştirilmesi:

• Doğru sıcaklık gradyanı (günlük ve gece sıcaklık ayarı)
• Yeterli nem oranı (türe göre %30-80 arası)
• Stresin azaltılması
• Güvenli saklama alanları

Kertenkele Türlerine Göre Beslenme Önerileri

Otçul (Herbivor) Kertenkeleler (Iguana, Çöl İguanası)

Tercih Edilmesi Gerekenler:

• Koyu yeşil yapraklı sebzeler: Hardal yeşili, pazı, turp yaprağı, karahindiba
• Kalsiyum açısından zengin sebzeler: Brokoli, lahana
• Kırmızı-turuncu renkli sebzeler: Kabak, havuç, tatlı patates (A vitamini)
• Çeşitli meyveler (az miktarda): Böğürtlen, mango, papaya

Kaçınılması Gerekenler:

• Marul (besin değeri çok düşük)
• Ispanak ve pazı (oksalat içerir, kalsiyum emilimini engeller)
• Şeftali, avokado (toksik olabilir)

Etçil (Karnivor) Kertenkeleler (Varanlar, Tegu)

Tercih Edilmesi Gerekenler:

• Canlı böcekler: Cırcır böceği, un kurdu, hamam böceği
• Fare yavrusu (pinky, fuzzy) - büyük türler için
• Kümes hayvanı (tavuk, hindi) - pişirilmemiş
• Balık (nadiren)

Kalsiyum Takviyesi:

• Böceklerin kalsiyum tozuna batırılması (dusting)
• Haftada 2-3 kez kalsiyum tozu
• Haftada 1 kez D3 vitamini içeren multivitamin

Hepçil (Omnivor) Kertenkeleler (Sakallı Ejder, Yeşil Anole)

Dengeli Beslenme:

• %70 sebze, %30 böcek (yetişkin)
• %70 böcek, %30 sebze (yavru)
• Çeşitli yeşil yapraklı sebzeler
• Kalsiyum pudralanmış böcekler

Önleme Stratejileri: Vitamin Eksikliğinden Korunma

Vitamin eksikliğini önlemek, tedavi etmekten çok daha kolaydır. İşte izlenmesi gereken adımlar:

1. UVB Aydınlatma Sistemi Kurulumu

Doğru UVB Lambası Seçimi:

• Kaplumbağa, iguana, bukalemun için: %5-10 UVB
• Gece aktif türler (leopar gecko gibi) için: UVB opsiyonel ama faydalı
• Kompakt veya tüp tipi UVB lambaları kullanılabilir

Kurulum:

• Lambanın terraryum tavanında, açık alanda olması
• Cam veya plastik bariyerlerin olmaması (UVB'yi engellerler)
• 30-40 cm mesafe (çok yakın yanık, çok uzak etkisiz)
• Günde 10-12 saat açık kalması (zamanlayıcı kullanın)
• Her 6-12 ayda bir değiştirilmesi (gözle görünse de UVB etkisi azalır)

2. Dengeli ve Çeşitli Beslenme

Beslenme Programı:

• Yetişkin kertenkeleler: Günde 1 kez veya iki günde bir
• Yavru kertenkeleler: Günde 2-3 kez küçük porsiyonlar
• Çeşitlilik: Aynı yiyeceği sürekli vermekten kaçının

Takviye Kullanımı:

• Kalsiyum tozu: Her beslenme öncesi böceklere pudra
• Multivitamin + D3: Haftada 1-2 kez
• Aşırıya kaçmayın (vitamin fazlalığı da zararlıdır)

3. Optimal Terraryum Koşulları

Sıcaklık:

• Günlük sıcak nokta: 32-38°C (türe göre değişir)
• Soğuk nokta: 24-27°C
• Gece sıcaklığı: 20-23°C
• Isı gradyanı sağlayın (kertenkelenin termoregülasyon yapabilmesi için)

Nem:

• Çöl türleri: %30-40
• Tropikal türler: %60-80
• Düzenli sprey ile nem ayarı
• Su kabı her zaman mevcut olmalı

4. Düzenli Sağlık Kontrolleri

• Yıllık veteriner kontrolü
• Kilo takibi (ayda bir)
• Davranış ve iştah değişikliklerinin gözlemlenmesi
• Dışkı kontrolü (parazit taraması)

5. Eğitim ve Bilgilenme

• Beslediğiniz kertenkele türü hakkında araştırma yapın
• Veteriner tavsiyelerini takip edin
• Sürüngen topluluklarında bilgi alışverişi yapın
• Güncel bakım rehberlerini okuyun

SSS - Sıkça Sorulan Sorular

S1: Kertenkelemin kemikleri yumuşak hissediliyor, bu MBD mi?

C1: Evet, bu Metabolik Kemik Hastalığı'nın (MBD) klasik bir belirtisidir. Kemiklerde yumuşama ve esneme, kalsiyum ve D3 vitamini eksikliğinin ciddi bir göstergesidir. Acilen bir sürüngen veterinerine götürmeniz gerekir. Veteriner, kalsiyum enjeksiyonları, D3 vitamini desteği ve beslenme düzenlemesi önerecektir. Erken müdahale edilirse, kemikler yeniden sertleşebilir ve kertenkeleniz iyileşebilir. Ancak geç kalınırsa, kalıcı deformasyonlar ve ölüm riski yüksektir. Tedavi sürerken UVB lambası kullanımı ve kalsiyum takviyesi şarttır.

S2: UVB lambası ne sıklıkla değiştirilmelidir?

C2: UVB lambaları 6-12 ayda bir değiştirilmelidir. Gözle bakıldığında lambanın hala ışık verdiği görülebilir, ancak UVB ışınlarının yoğunluğu zamanla önemli ölçüde azalır. Özellikle kompakt UVB lambaları 6 ay sonra etkisini kaybeder, tüp tipi UVB lambaları ise 12 ay dayanabilir. Lamba değiştirme zamanını hatırlamak için lamba üzerine başlangıç tarihini yazabilir veya takvime not düşebilirsiniz. Etkisiz UVB lambası kullanmak, lambasız ortamla neredeyse aynıdır ve D3 vitamini sentezi yapılamaz.

S3: Kalsiyum tozu ne sıklıkta kullanmalıyım?

C3: Kalsiyum tozu kullanım sıklığı kertenkelenizin yaşına ve türüne göre değişir. Yavru ve genç kertenkeler için her beslenme öncesi kalsiyum tozu önerilir çünkü hızlı büyüme dönemindedirler. Yetişkin kertenkeler için haftada 3-4 kez yeterlidir. Böcekleri beslemeden önce kalsiyum tozuna batırın (dusting yöntemi) veya karıştırın. Multivitamin + D3 içeren toz ise haftada 1-2 kez kullanılmalıdır. Aşırı vitamin D3 toksisiteye yol açabileceği için dikkatli olun. İdeal kalsiyum:fosfor oranı 2:1'dir. UVB lambası düzenli kullanılıyorsa D3'siz kalsiyum tozu da tercih edilebilir.

S4: Kertenkelemin gözleri şişti ve açamıyor, ne yapmalıyım?

C4: Şişmiş ve açılamayan gözler A vitamini eksikliğinin en yaygın belirtilerinden biridir. Aynı zamanda enfeksiyon, travma veya çevresel irritasyon da neden olabilir. İlk yapmanız gereken kertenkelenizi bir sürüngen veterinerine götürmektir. Veteriner göz muayenesi yapacak ve gerekirse göz damlaları, antibiyotikler ve A vitamini takviyesi reçete edecektir. Evde yapabileceğiniz destekleyici tedavi: terraryumdaki nemi artırın, kertenkelenize A vitamini bakımından zengin besinler verin (havuç, tatlı patates, koyu yeşil yapraklılar). Göz enfeksiyonları tedavi edilmezse körlüğe yol açabilir, bu yüzden veteriner kontrolü şarttır.

S5: Doğal güneş ışığı UVB lambasından daha mı iyi?

C5: Evet, doğal güneş ışığı en iyi UVB kaynağıdır çünkü tam spektrumludur ve hiçbir yapay lamba güneşin etkisini tam olarak kopyalayamaz. Havalar uygun olduğunda (25-30°C, bulutlu olmayan günler) kertenkelenizi açık hava terraryumuna veya güvenli bir kafese çıkarabilirsiniz. Ancak dikkat edilmesi gerekenler: Cam veya plastik arasından alınan güneş ışığı UVB içermez. Kertenkelenizin gölgeye çekilebileceği bir alan olmalıdır (aşırı ısınmayı önlemek için). Sürüngeni dışarıda gözetimsiz bırakmayın (yırtıcılar, kaçma riski). Kış aylarında veya kapalı ortamlarda UVB lambası mutlaka kullanılmalıdır.

S6: Sakallı ejderim hareketsiz ve çok halsiz, vitamin eksikliği olabilir mi?

C6: Evet, halsizlik ve hareketsizlik kesinlikle vitamin eksikliği belirtisi olabilir. Özellikle D3 vitamini ve kalsiyum eksikliği, kas zayıflığına ve enerji kaybına yol açar. Ancak halsizlik aynı zamanda şu durumların da belirtisi olabilir: yetersiz sıcaklık (soğuk ortam metabolizmayı yavaşlatır), parazitler, enfeksiyonlar, stres, yetersiz beslenme, yaşlanma. Kertenkelenizin önce terraryum koşullarını kontrol edin: sıcaklık uygun mu, UVB lambası çalışıyor mu, beslenme düzenli mi? Eğer koşullar uygunsa ve halsizlik devam ediyorsa mutlaka veteriner kontrolü yaptırın. Veteriner kan testleriyle vitamin ve mineral düzeylerini ölçecektir.

S7: MBD tedavi edilebilir mi yoksa kalıcı mı?

C7: MBD'nin tedavi edilebilirliği hastalığın şiddetine ve ne kadar erken müdahale edildiğine bağlıdır. Erken evrede yakalanırsa (hafif kemik yumuşaması, hafif halsizlik), kalsiyum-D3 tedavisi, UVB ışık ve beslenme düzenlemesi ile tamamen iyileşme mümkündür. Orta evrede kemikler yeniden sertleşebilir ancak hafif deformasyonlar kalıcı olabilir. İleri evrede (ciddi kemik eğrilmeleri, felçler, çoklu kırıklar) tedavi zordur ve kalıcı sakatlıklar kalır. Çok ileri vakalarda tedavi edilse bile kertenkele normal yaşam kalitesine kavuşamayabilir. Önemli: MBD'yi önlemek tedavi etmekten çok daha kolaydır. Doğru bakım koşulları sağlanırsa MBD oluşmaz.

S8: Leopar gekolarım için UVB lambası gerekli mi?

C8: Leopar gekoları gece aktif (nokturnal) türlerdir ve doğal olarak az UVB ışığa maruz kalırlar. Uzun yıllardır "UVB gerekmez" denilse de, son araştırmalar UVB'nin leopar gekoları için de faydalı olduğunu gösteriyor. UVB kullanımı: D3 vitaminini doğal yolla sentezlemelerine yardımcı olur, renklerin daha canlı olmasını sağlar, davranışlarını iyileştirir, genel sağlığı artırır. Kullanım önerisi: Düşük oranlı UVB (%2-5) günde 10-12 saat kullanılabilir. Alternatif olarak, diyette D3 vitamini takviyesi kullanabilirsiniz. Her iki yöntem de kabul edilebilir ancak UVB kullanımı daha doğala yakındır.

S9: Kertenkelemin cilt değiştirmesi (deri atması) sorunlu, bu vitamin eksikliği mi?

C9: Evet, sorunlu deri değiştirme vitamin eksikliğinin bir göstergesi olabilir, özellikle A vitamini ve nem eksikliği ile ilişkilidir. Normal deri değiştirmede deri tek parça halinde veya büyük parçalar halinde çıkar. Sorunlu deri değiştirmede: deri küçük parçalar halinde yapışık kalır, özellikle parmaklar ve kuyruğun ucunda birikir, gri veya mat renkte kalıntılar görülür. Nedenleri: Düşük nem oranı (en yaygın sebep), A vitamini eksikliği, yetersiz beslenme, dehidratasyon, parazitler veya cilt enfeksiyonları. Çözüm: Nem oranını artırın, ılık su banyosu yaptırın (10-15 dakika), A vitamini içeren besinler verin (havuç, tatlı patates). Yapışık deri dolaşımı engelleyerek parmak kaybına yol açabilir, bu yüzden dikkatli olun.

S10: Hangi sebzeler kalsiyum bakımından zengindir?

C10: Kalsiyum bakımından zengin sebzeler yeşil yapraklı sebzelerdir, ancak hepsi aynı değildir. En iyi kalsiyum kaynakları: Hardal yeşili, turp yaprağı, karahindiba yaprağı, pazı (az miktarda), brokoli, lahana (kıvırcık lahana), çin lahanası (bok choy), kereviz yaprağı. Orta düzey kalsiyum kaynakları: Roka, maydanoz, tere, dereotu. Kaçınılması gerekenler: Marul (besin değeri çok düşük), ıspanak ve pazı (yüksek oksalat içerir, kalsiyum emilimini engeller). İpucu: Sebzeleri karıştırarak çeşitlilik sağlayın. Sadece bir tür sebze vermeyin. Kırmızı-turuncu sebzeler (havuç, kabak) A vitamini için önemlidir. Sebzeleri çiğ verin, çünkü pişirme bazı vitaminleri yok eder.

Türe Özel Vitamin İhtiyaçları

Sakallı Ejder (Bearded Dragon)

• D3 Vitamini: Kritik önem taşır, mutlaka UVB (%5-10) kullanılmalı
• Kalsiyum: Günlük takviye (yavru), haftada 4-5 kez (yetişkin)
• A Vitamini: Turuncu sebzeler (havuç, kabak) ile sağlanmalı
• Beslenme: %70 sebze %30 böcek (yetişkin)

İguana

• D3 Vitamini: Çok güçlü UVB gereksinimi (%10 UVB ideal)
• Kalsiyum: Her gün takviye
• Tam Otçul: %100 bitki bazlı beslenme
• Dikkat: Hayvansal protein zararlıdır

Leopar Geko

• D3 Vitamini: Diyetle veya düşük UVB ile (%2-5)
• Kalsiyum: Haftada 3-4 kez
• Tam Etçil: Sadece canlı böceklerle beslenme
• Gece Aktif: Gündüz UVB'ye ihtiyaç düşüktür ama faydalıdır

Su Kaplumbağası

• D3 Vitamini: Güçlü UVB gereksinimi (%5-10)
• Kalsiyum: Günlük (yavru), haftada 4-5 kez (yetişkin)
• A Vitamini: Eksikliğe çok duyarlı (göz sorunları yapar)
• Hepçil: Hem et hem sebze gereklidir

Kritik Uyarılar ve Hatırlatmalar

🚨 ACİL DURUM BELİRTİLERİ - DERHAL VETERİNERE GİDİN:

• Kasılmalar, tremor, nöbetler
• Felç veya hareket edememe
• Solunum güçlüğü
• Gözlerin tam kapanması veya açılmaması
• Ciddi kemik deformasyonları
• Yemek yememeye devam etme (3 günden fazla)
• Ciddi kilo kaybı

⚠️ YAPILMAMASI GEREKENLER:

• Kendi kendine tedavi etmeyin: Vitamin takviyelerinin dozunu veteriner belirlemeli
• UVB lambası yerine güneş kremi kullanmayın: Sürüngenlere güneş kremi ASLA sürülmez
• Sadece vitamin takviyesiyle yetinmeyin: UVB ışık mutlaka gereklidir
• Cam arkasından güneşe koymayın: Cam UVB'yi engellerfiltre eder
• Aşırı vitamin vermeyin: Vitamin fazlalığı da zehirlenmeye neden olur (özellikle A ve D3)

✅ TEMEL KURALLAR:

1. Doğru UVB: %5-10 UVB, 30-40 cm mesafe, günde 10-12 saat
2. Dengeli Beslenme: Çeşitlilik şart, tek tip yem vermeyin
3. Düzenli Takviye: Kalsiyum (sık), D3+Multivitamin (haftalık)
4. Veteriner Kontrolü: Yılda en az 1 kez
5. Gözlem: Davranış değişikliklerini takip edin